Szybki kontakt

    Zioła w łagodzeniu i profilaktyce boreliozy 

    CZĘŚĆ III – ADAPTOGENY W LECZENIU I PROFILAKTYCE BORELIOZY

    Które gatunki zaliczane do roślin adaptogennych można rekomendować jako wsparcie w leczeniu boreliozy i jej koinfekcji?

    Adaptogeny to popularna nazwa wybranych gatunków roślin i grzybów zawierających substancje o korzystnym dla człowieka działaniu. Gatunki należące do tej grupy są zróżnicowane biologicznie i chemicznie. Substancjom adaptogennym przypisuje się działanie niespecyficznie, harmonizujące i kompensujące procesy zachodzące w organizmie. Wspólną cechą wszystkich gatunków zaliczanych do grupy adaptogenów jest wspomaganie systemu odpornościowego. Niektóre gatunki działają immunomodulująco inne immunostymulująco, wszystkie natomiast wykazują silne działanie antyoksydacyjne, czyli przeciwutleniające. W przypadku boreliozy i koinfekcji to właśnie działanie wspomagające odporność organizmu jest najważniejsze. Gatunki adaptogenne szczególnie polecane w terapii boleriozy to:

    • Eleuterokok kolczasty/Eleutherococcus sneticosus, w obrocie towarowym występuje pod nazwą żeń-szeń syberyjski. Surowcem zielarskim może być cała roślina, ale praktycznie wykorzystuje się przede wszystkim kłącza i korzenie pochodzące z roślin 4-5 letnich lub starszych. Główne związki fizjologicznie aktywne o działaniu adaptogennym to eleuterozydy. W surowcu występują ponadto kumaryny, fitosterole (ß-sitosterol), węglowodany, wśród nich kompleks polisacharydów działających immunostymulująco (eleuterany A-G). Ekstrakty z senticosus działają adaptogennie, wykazują właściwości odtruwające, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, immunostymulujące, immunomodulujące, przeciwnowotworowe.
    • Traganek błoniasty / Astragalus membranaceus — astragalus (Astragalus mongholicus var. mongholicus). Naturalne stanowiska tego gatunku znajdują się w Chinach, Korei, Mongolii i na Syberii. Surowcem leczniczym jest korzeń, pozyskiwany z roślin co najmniej 3-4 letnich. Głównymi składnikami surowca są saponiny triterpenowe (astragalozydy), izoastragalozydy, sojasaponina oraz polisacharydy. Traganek ma działanie adaptogenne, porównywalne z korzeniem żeń‑szenia. Wykazuje działanie immunostymulujące, antyoksydacyjne, przeciwzapalne, hepatoprotekcyjne. Wykazuje specyficzne działanie w boreliozie. Wzmacnia i moduluje odporność. Traganek powinien być przyjmowany profilaktycznie przez osoby zamieszkujące obszary zagrożone występowaniem boreliozy. Istotne jest, że w badaniach farmakologicznych nie obserwowano działań ubocznych nawet w wysokich dawkach surowca. Nie powinien być jednak stosowany w chorobach autoimmunologicznych. Zalecany jest zwłaszcza przy wczesnej boreliozie. Pomaga również na neroboreliozę i działa na koinfekcje.
    • Ashwaganda czyli witania ospała śpioszyn lekarski, żeń-szeń indyjski, [Withania somnifera (L.) Dunal] to krzew w stanie naturalnym występujący w Afryce, Iranie, Iraku, Indiach, Izraelu czy Etiopii. Tradycyjnie witania była stosowana na wzmocnienie układu immunologicznego osobom wracającym do zdrowia po przebytej chorobie. Surowcem leczniczym jest przede wszystkim korzeń, ale wykorzystane mogą być też owoce i ziele. Najważniejsze substancje biologicznie czynne surowca to witanolidy (witaferyna A, witanolid D). Witanolidy wykazują działanie cytostatyczne, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, hipotensyjne i uspokajające.

     

    Jakie jeszcze inne zioła możemy stosować przy tej dolegliwości?

    Oprócz wymienionych należy jeszcze wspomnieć o gatunkach stosowanych głównie na koinfekcje boleriozy. Zioła te stosowane są albo samodzielnie, albo też w postaci łącznych preparatów ziołowych. Do grupy tej należą m.in. takie gatunki jak:

    • Sadziec przerośnięty/ Eupatorium perfoliatym (ang. Boneset Tea) bylina występująca w Ameryce Północnej i od dawna stosowana przez Indian. Działa stymulująco na układ odpornościowy, wzmacnia bariery ochronne przed drobnoustrojami, przeciwbólowo na mięśnie i kości ( nazwa boneset), rozkurczowo oraz pobudza pracę jelit. Gatunek stosowany na babeszjozę i bartonelozę.
    • Szczeć pospolita/ Dipsacus japonica (ang. Teasel Root) – gatunek dwuletni, występujący w północnej Afryce, krajach Bliskiego Wschodu oraz południowej i środkowej Europie. Surowcem zielarskim jest korzeń, zawierający m.in. kwasy fenolowe i flawonoidy. Uważa się, że szczeć ma wysoki potencjał w leczeniu boreliozy. Wyciągi ze świeżych korzeni dają pozytywne rezultaty w zwalczaniu bakterii Borrelia burgdorferi.
    • Oman wielki/ Inula helenium wieloletni gatunek występujący w Europie i Azji Środkowej. Surowcem są korzenie i kłącza zawierające polisacharyd inulinę, olejek eteryczny z laktonami seskwiterpenowymi (alantolakton i izoalantolakton) oraz fitosterole, saponiny i in. Wyciągi z korzenia mają działanie przeciwpasożytnicze, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, żółciopędne i moczopędne. Oman wielki wykorzystywany jest tradycyjnie jako środek wykrztuśny, łagodzący stany zapalne górnych dróg oddechowych, a wyizolowany alantolakton stosowany jest jako lek przeciwpasożytniczy.
    • Bylica piołun/ Artemisia absinthium to bylina występująca w stanie naturalnym w Europie, Azji i Północnej Afryce. Surowcem jest ziele zawierające gorzkie glikozydy, olejek, w skład którego głównie wchodzi tujon (składnik toksyczny). Piołun działa trująco na ludzi i zwierzęta (konie, bydło i owce). Wykorzystywany jest w żywieniu (pobudza funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego), żywności (wermut, nalewki) i lecznictwie (stosowany jest do zwalczania pasożytów u ludzi pod kontrolą lekarza). Stosowany w zwalczaniu koinfekcji boreliozy. Ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, zwalczające pasożyty.
    • Prusznik amerykański/ Ceanothus americanus, nazwa zwyczajowa Red Root ze względu na charakterystyczne czerwone zabarwienie korzeni. Występuje w Ameryce Północnej. Od stuleci stosowany był przez indiańskich szamanów. Surowcem zielarskim jest korzeń, zwyczajowo stosowany na problemy z układem trawiennym i oddechowym, a ponadto wzmacnia odporność i pomaga w leczeniu bartoneliozy.
    • Cryptolepsis sanquinolenta Nibima, pnącze występujące w Afryce, popularne w lecznictwie tradycyjnym na choroby występujące w tropikach m.in. malarię i czerwonkę. Surowcem zielarskim jest korzeń. Zawiera alkaloid cryptolepinę o właściwościach antybakteryjnych, przeciwgrzybowych i przeciwpierwotniakowych. silnie działa na babesie.

     

    Jak żyć z boreliozą?

    O boreliozie trudno zapomnieć. Osoby zarażone żyją z poczuciem, że kiedyś choroba może się znów odezwać, dlatego tak ważne jest wspomaganie odporności organizmu zarówno przez stosowanie zbilansowanej i zróżnicowanej diety, ale przede wszystkim zażywanie suplementów ziołowych. Najlepsze rezultaty dają odpowiednio dobrane adaptogeny zażywane w postaci suplementów diety, albo pojedynczo albo też w postaci odpowiednio skomponowanych mieszanek.

    Kleszcze mogą wprawdzie zarażać przez cały rok, zarówno w mieście, jak i na wsi, ale większość zakażeń następuje latem. Szczególnie niebezpieczne są wysokie trawy. Kleszcze najczęściej czają się na żywiciela na czubku źdźbła trawy. Dlatego też właśnie w czasie wakacji należy pamiętać o repelentach, czyli substancjach, których zadaniem jest odstraszanie. W obrocie towarowym dostępne są produkty zawierające różne substancje czynne m.in.: DEET (silnie neurotoksyczna, ale bardzo skuteczna substancja występująca w preparatach MUGGA), ikarydyna (preparat mniej skuteczny niż DEET, ale bezpieczniejszy np. Kick The Tick Max Repelent Plus), IR3535 (uważany za najbezpieczniejszy dla dzieci). Można także stosować olejki eteryczne, pomimo że są silnymi alergenami. Z ziół najpopularniejsze są gatunki olejkowe o intensywnym aromacie. W obrocie towarowym występują płyny, plastry i opaski z olejkiem z eukaliptusa cytrynowego, olejkiem lawendowym, geraniolem lub mieszanki wymienionych substancji.

     

    Elżbieta Pisulewska – prof. dr hab. nauk rolniczych, wykłada w Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia na kierunkach Kosmetologia i Dietetyka oraz Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, na kierunku Zielarstwo. Prowadzi także warsztaty Tajemnice ziół w Benedyktyńskim Instytucie Kultury – Chronić dobro oraz wykłady na studiach podyplomowych na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. Autorka lub współautorka książek dotyczących uprawy roślin, składu chemicznego części użytkowych oraz działania substancji biologicznie czynnych zawartych w roślinach uprawnych i ziołach.

     

    Literatura:

    1. Bae K., Pyee Nowy proces masowej produkcji resweratrolu (I): Analiza zawartości resweratrolu i profilu ekspresji genu kodującego syntetazę Resweratrol w Polygonum cuspidatum. Różne tkanki Sieb. i Zucc. Postęp Inżynierii Żywności, tom.8, nr 4,2004: 272-275.
    2. Buhner S.H. Leczenie boleriozy, naturalne leczenie boleriozy i jej koinfekcji – chlamydiozy oraz riketsjoz z grupy gorączki plamistej. Wyd. II, Magiczny ogród 2021.
    3. Burgdorfer, Barbour AG., HayesSF., Benach JL., Grunwaldt DT., Davis JP. Lyme disease-a tick-borne spirochetosis?. Science, 216(4552), 1982: 1317–1319,  DOI10.1126/science.7043737PMID7043737.
    4. Burns J., Yokota T., Ashihara H., Lean M., Crozier A. Pokarmy roślinne i ziołowe źródła resweratrolu. Agric. Chemia Spożywcza, 2002 t. 50.
    5. Cheng AC, Jian CB, Huang YT. Induction of apoptosis by Uncaria tomentosa through reactive oxygen species production, cytochrome c release, and caspases activation in human leukemia cells. Food Chem Toxicol 2007; 45: 2206-18.
    6. DYREKTYWA KOMISJI  2010/51/UE z dnia  11  sierpnia  2010  r. zmieniająca  dyrektywę  98/8/WE  Parlamentu  Europejskiego  i  Rady  w  celu  włączenia  N,N-dietylo-meta-toluamidu  jako  substancji  czynnej  do  załącznika  I  do  tej  dyrektywy
    7. Gliniewicz, A. Borecka, M. Przygodzka, E. Mikulak,Wrażliwość kleszczy Dermacentor reticulatus na repelenty zawierające różne substancje aktywne, PRZEGL EPIDEMIOL 2019;73(1): 117-125)
    8. Flisiak R., Pancewicz S. Diagnostyka i leczenie Boleriozy z Lyme – zalecenia PTEiLCZ
    9. Heitzmann ME, Neto CC, Winiarz E et al. Ethnobotany, phytochemistry and pharmacology of Uncaria (Rubiaceae); Phytochem 2005 66:5-29.
    10. Karłowicz-Bodalska K., Han T. Uncaria tomentosa (Willd.) DC (vilcacora) – chemizm i właściwości biologiczne. Postępy fitoterapii, 2008, 2: 81-89.
    11. Pisulewska E., Andrzejewska J. Adaptogeny a odporność organizmu. Wyd. SzpalankaLab, Kraków 2021, 176.
    12. R Targeting Apoptosis Pathways in Cancer with Alantolactone and Isoalantolactone
    13. Zajkowska J. Objawy oraz leczenie najczęstszych postaci boleriozy z Lyme. W: Vademecum wybranych chorób odzwierzęcych w środowisku leśnym. Poznań 2012